30 بهمن 1399
اسپتیک (Aseptic) گرفته شده از یک واژه یونانی می‌باشد و به معنی ضدعفونی کردن یا پاک و عاری از میکروب می‌باشد. اما در صنعت به عنوان بسته محصولات شناخته می‌شود و به آن بسته بندی اسپتیک می‌گویند. اسپتیک موجب افزایش قابلیت پایداری یک محصول می‌شود. در این بسته‌بندی محصولات بسته بندی شده نیاز به نگهداری در یخچال ندارند و جایگزین بسیار مناسبی برای انجماد مواد غذایی نظیر تخم مرغ، ماست، شیر و … می‌باشد. در ادامه با این بسته بندی بیشتر آشنا خواهیم شد.
نحوه فرآیند بسته بندی اسپتیک
در فرآیند اسپتیک عموما محصول غذایی و ظروف بسته بندی در بخش‌های مجزا استریل می‌شوند. سپس ظروف حاوی محصولات فراوری شده در شرایط استیک، دربندی می‌شوند. منظور از دربندی این است که محصولات استریل شده در ظروف استریل و در شرایطی کاملا استریل و عاری از میکروارگانیسم، پر می‌شوند.
مهم‌ترین کاربرد سیستم اسپتیک در فرادما (UHT) می‌باشد. عمده‌ترین تفاوت بسته‌بندی اسپتیک با روش‌های بسته بندی معمولی استرلیزاسیون این است که، در روش اسپتیک ابتدا فرایند حرارتی انجام شده سپس بسته بندی مواد غذایی صورت می‌گیرد. اما در روش‌های استرلیزاسیون معمولی، محصولات ابتدا بسته‌بندی می‌شوند و سپس فرایند استرلیزاسیون انجام می‌شود.
کاربردهای اصلی بسته بندی اسپتیک
- بسته بندی مواد غذایی استریل شده نظیر سبیجات، دسرها، آب‌میوه‌ها، پودینگ‌ها، شیر و محصولات لبنی
- بسته‌بندی محصولاتی که استریل نمی‌شوند و تنها برای جلوگیری عفونت توسط میکروارگانیسم‌ها کاربرد دارد. برای نمونه فراورده‌های تخمیری شیر
لایه‌های بسته بندی اسپتیک
بسته‌بندی اسپتیک از مجموعه 6 لایه به ترتیب پلی اتیلن، کاغذ، پلی اتیلن، آلومینیوم فویل، پلی اتیلن و پلی اتیلن تشکیل شده است که هریک برای هدف خاصی در نظر گرفته شده‌اند:
- لایه درونی پلی اتیلن نقش فیلم خنثی داشته و با محصول واکنش نمی‌دهد و قابلیت دوخت حرارتی بسته را میسر می‌سازد.
- لایه آلومینیوم فویل برای جلوگیری از ورود نور
- لایه پلی اتیلن میانی هم برای جلوگیری از ورود نور جلوگیری می‌کند و همچنین عامل چسباننده مقوا و آلومینیوم فویل می‌باشد.
- لایه پلی اتیلن خارجی برای محافظت از چاپ روی مقوا و براق کردن آن کاربرد دارد.
مراحل بسته بندی اسپتیک
در حالت کلی مراحل بسته بندی اسپتیک به صورت زیر می‌باشد:
- استریل کردن ماده خام
- استریل کردن بسته‌بندی
- استریل کردن تجهیزات
- پرکردن بسته‌ها از مواد غذایی در شرایط استریل
- دربندی در شرایط استریل
- نگهداری و توزیع در شرایط استریل
روش استیل کردن مواد غذایی برای فرآیند بسته بندی اسپتیک
در فرآیندهای اسپتیک منظور از مفهوم استرلیزاسیون همان استرلیزاسیون تجاری می‌باشد. در استرلیزاسیون تجاری هدف اصلی از حرارت دادن محصولات، کاهش تعداد میکروارگانیسم‌ها می‌باشد. از بین بردن کامل میکروارگانیسم‌ها عملا امکان‌پذیر نمی‌باشد. زیرا کاهش میکروارگانیسم‌ها به صورت تابعی لگاریتمی است و برای اینکه تعداد این میکروارگانیسم‌ها به صفر برسدبه زمان بی‌نهایت نیاز است که اینکار عملا غیرممکن است.
در فرآیند اسپتیک، از دمای بسیار بالا در زمان کمتری استفاده می‌شود، از این‌رو در این روش کیفیت مواد غذایی، بافت، رنگ و سایر خواص آنها به نحو بهتری نسبت به سایر روش‌ها حفظ می‌شود.
استریل کردن ظروف مواد غذایی در بسته‌بندی اسپتیک
در فرآیند استرلیزاسیون یکی از مهم‌ترین مراحل بسته‌بندی مواد غذایی استریل کردن سطوح داخلی ظروف و تجهیزات است که به صورت زیر عوامل استریل کننده دسته‌بندی می‌شود:
عوامل فیزیکی
- فرآیندهای حرارتی شامل استفاده از بخار فوق‌اشباع و استفاده از هوای خشک داغ
- دادن اشعه به بسته شامل hستفاده از اشعه فرابنفشT گاما یا اشعه فروسرخ
عوامل شیمیایی
- هیدروژن پراکسید
- انواع الکل
عوامل ترکیبی
- استفاد همزمان از هیدروژن پراکسید و اشعه فرابنفش
- استفاده توام از هیدروژن پراکسید
- استفاده همزمان از الکل و اشعه فرابنفش
ویژگی‌های اصلی بسته‌ها برای بسته بندی اسپتیک
بسته‌های مورد استفاده در فرآیند بسته‌بندی اسپتیک باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- مقاوم در برابر عبور آب، گازها، مواد فرار و نور
- قابل استریل شدن باشد.
- جذاب بودن برای مشتری
- داشتن قابلیت دربندی
انواع بسته بندی اسپتیک
بسته‌هایی که در فرآیند اسپتیک مورد استفاده قرار می‌گیرند به صورت زیر دسته‌بندی می‌شوند:
بسته‌های سخت
- قوطی‌های فلزی
- ظروف شیشه‌ای
- لیوان‌های سخت
بسته‌های نیمه سخت
- بسته‌های چهاروجهی چندلایه
- بسته‌های شش وجهی آجرمانند تترابریک
- بسته‌های شش وجهی دارای سرمثلثی مثل پیورپک یا گابل تاپ
بسته‌های انعطاف‌پذیر
- کیسه‌های بسته بندی
مزایای استفاده از بسته بنی اسپتیک برای محصولات غذایی
- حفظ کیفیت مواد غذایی به علت استفاده از دمای بالا در مدت زمان کم
- راندمان انتقال حرارت بالا به علت سطح تماس زیاد در مبدل‌های حرارتی
- بی‌تاثیر بودن ابعاد و اندازه ظروف بسته‌بندی در میزان نفوذ حرارت
- افزایش ماندگاری محصولات
معایب استفاده از بسته‌بندی اسپتیک
- هزینه بالا اسپتیک
- محدودیت کاربرد زیرا تنها برای مواد غذایی مایع و سیال کاربرد دارد.
- پایین بودن سرعت بسته بندی اسپتیک نسبت به سایر روش‌های رایج
- ظرفیت پایین سیستم برای بسته‌بندی
برخی محصولات پیروز پک:
