بسته بندی محصولات کشاورزی نه تنها عاملی بر ارزش افزوده محصولات است بلکه از محصولات در برابر عوامل مختلف محیطی نیز حفاظت می‌کند که این مورد بسیار حائز اهمیت می‌باشد. به این ترتیب می‌توان از هدر رفتن بخش زیادی از محصولات کشاورزی که به علت نبود بسته‌بندی مناسب از بین می‌روند جلوگیری کرد.
با بکارگیری بسته بندی مناسب نه تنها کمیت و دوام محصولات کشاورزی افزایش می‌یابد بلکه محصولات به ظاهری شکیل و زیبا وارد بازار می‌شوند. یکی از مسائل قابل توجه در خرید محصولات کشاورزی، خرید مردم به اندازه نیاز می‌باشد که بسته بندی برای دستیابی این هدف مهم سهم زیادی داشته و به میزان زیادی از ضایعات این محصولات جلوگیری می‌کند. امروزه یکی از فاکتورهای مهم در صادرات غیر نفتی، صنعت بسته بندی می‌باشد، اما ضعف در بسته بندی محصولات کشاورزی موجب شده تا
1.سایر کشورها، محصولات کشاورزی ایران را به صورت فله‌ای خریداری کنند.
2.محصولات را در کشور خود با بسته بندی مناسب و با قیمت چند برابر با برند و نامی غیر ایرانی به فروش برسانند.
هدف از بسته بندی محصولات کشاورزی
بسته بندی محصولات کشاورزی سه هدف مهم را دنبال می‌کند:
1.افزایش زمان نگهداری از این مواد
2.حفظ مواد غذایی از خطر فساد درونی و بیرونی و اکسایش
3.آسان نمودن حمل و نقل و انبارداری این مواد
عدم توجه به بسته بندی تولیدات کشاورزی، لطمه جبران ناپذیری به صنعت کشاورزی وارد می‌نماید. ایران دارای منابع و محصولات کشاورزی زیادی است اما به علت ضعف در بسته بندی قادر نخواهد بود ظرفیت‌های خود را به خوبی نمایش دهد و در بازارهای جهانی به سهم شایسته‌ای دست یابد.
با استفاده از بسته بندی مواد غذایی و محصولات کشاورزی به خوبی می‌توان تولیدات بخش کشاورزی را به خریداران معرفی کرد و هر نوع کاستی و ناتوانی در این مسیر موجب قدرتمند شدن و پیروزی محصولات مشابه در بازار رقابتی می‌شود
شکست ها در بسته بندی محصولات کشاورزی
عوامل زیادی موجب شکست در بسته بندی مواد غذایی و انواع محصولات کشاورزی می‌شود که مهم‌ترین این موارد به شرح زیر می‌باشد:
- در اثر حمل و نقل و جابجایی در ظروف بسته بندی تغییر شکل ایجاد شود.
- ظروف بسته بندی به سختی باز شوند یا کلا باز نشوند.
- آلودگی، انتقال رنگ، ریختن و پس دادن جوهر
- در اثر چاپ تاریخ روی بسته‌ها سوراخ های سوزنی ایجاد گردد.
- آسیب‌ها، ایجاد بو و طعم نامطلوب در محصولات که ناشی از تبادل گاز در کالاهای بسته بندی می‌باشد.
- نبود تاریخ انقضا و عدم توجه به قوانین و مقررات
در کشورهای پیشرفته برای کاهش مشکلات و شکست بسته بندی محصولات کشاورزی، از روش‌هایی نظیر
- بسته بندی با جایگزینی گاز
- بسته بندی وکیوم
- بسته بندی با جریان سریع گاز
- بسته بندی چسبیده
- بسته بندی با اکسیژن روب
- بسته بندی بادی
- بسته بندی جاذب اکسیژن
برای بسته بندی چنین محصولات حساسی استفاده می‌کنند. برای پیشرفت در صنعت بسته بندی محصولات کشاورزی لازم است مهندسین طراحی بسته بندی مواد غذایی، روش‌های طراحی بسته بندی محصولات کشاورزی را آموزش ببینند و برای آنها برنامه آموزشی مستمر در نظر گرفته شود.
نکات مهم در بسته بندی
طراحی جامع بسته بندی محصولات کشاورزی شامل موارد زیادی نظیر
- توسعه و شکل‌گیری کالاهای بسته بندی شده
- تعیین هدف بسته بندی محصولات کشاورزی
- تعیین جزئیات هدف
- بینش توسعه کالای بسته بندی شده
- جلوگیری از کاهش کیفیت کالاهای مرغوب و شرایط ضروری کالاهای بسته بندی شده
می‌باشد. به علاوه در طراحی کارتن‌های بسته بندی باید نکاتی را مد نظر قرار داد. برخی نکات طراحی کارتن عبارتند از:
- توجه به استحکام و سیل کردن کارتن
- توجه به تجمع فشار و سنگینی در بخش‌هایی که از نظر ارتفاع و شکل تفاوت دارند.
- توجه به بخش‌های پیوندی مانند چسب‌های داخلی و خارجی
- دقت داشتن به موقعیت و جهت کارتن‌ها از نظر وزن
از دیگر نکاتی که در بسته بندی محصولات کشاورزی باید مورد توجه قرار گیرد، مفهوم صادرات در تکنولوژی بسته بندی تجاری محصولات می‌باشد و مفاهیمی نظیر صادرات محصولات بسته بندی، مفهوم کالاهای صادراتی و وارداتی، قوانینی که صادرات و واردات محصولات را غیر ممکن می‌سازد و بسیاری موارد دیگر را در بر می‌گیرد.
نکات سیل کردن ظروف در بسته بندی محوصلات کشاورزی
برای سیل کردن ظروف در بسته بندی محصولات کشاورزی باید موارد زیادی مورد توجه قرار گرفته شوند که برخی از مهم‌ترین این نکات در ادامه معرفی شده است:
- درجه حرارت
- زمان
- فشار
- ماده
- تجهیزات
- محتویات
- محیط زیست
- اهمیت عملکرد سیل
- قابلیت و نتایج مفید سیل کردن
- مطلوب نبودن سیل
- عوامل تخریب مواد غذایی ( ظرف ) و سیل
کارگاه آموزشی بسته بندی محصولات کشاورزی
کارگاههای آموزشی سرفصل‌های مهم در خصوص بسته بندی محصولات کشاورزی نظیر
- ظروف بسته بندی و کنترل گاز
- بازرسی و کنترل کیفی کارخانه بسته بندی
- طراحی جامع بسته بندی
را شامل می‌شوند که در ادامه به بررسی این موارد خواهیم پرداخت.
ظروف بسته بندی محصولات کشاورزی و کنترل گاز
هدف از کنترل گاز و مفهوم آن در بسته بندی محصولات کشاورزی باید به روشنی مشخص شده و شرح داده شود. همچنین کنترل گازها و کیفیت آن باید مورد بررسی قرار گیرد و مواردی نظیر انواع بسته بندی با کنترل گازها و نکاتی در مورد بسته‌بندی با کنترل گاز در کلاس‌های آموزشی باید بطور کامل آموزش داده شود.
بازرسی و کنترل کیفی کارخانه بسته بندی
نکات مهمی همچون بررسی اهداف بازرسی کارخانه، بررسی ظروفی که در شرکت‌های مواد غذایی کاربرد دارند، معرفی و بررسی بخش‌های مختلف در یک شرکت مواد غذایی، بررسی دیدگاه‌های فرد بازرسی کننده و مسیرهای بازرسی از جمله سرفصل‌هایی هستند که در کلاس‌های آموزشی باید با جزئیات توضیح داده شوند.
طراحی جامع بسته بندی
طراحی جامع بسته‌بندی محصولات کشاورزی توسط 5 شرط اصلی پوشش داده می‌شود:
- ایمنی و بهداشتی بودن
- حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی
- مطابق طراحی جهانی
- در نظر گرفتن بهره وری و هزینه
- حس و احساس فیزیکی (حواس پنجگانه)
بسته بندی محصولات باید به گونه‌ای باشد که کالا درون بسته بندی‌های شیک و قابل رویت قرار داده شود و قادر به تحریک حس بویایی خریدار باشد. به‌علاوه برچسب و لیبل‌زنی روی محصولات، معرف کالا می‌باشند از این رو وجود آنها روی بسته بندی الزامی بوده و نباید فراموش شود.
نکاتی در مورد ظروف بسته بندی
در ظروف بسته بندی محصولات کشاورزی و کنترل گاز تولید شده توسط محصول باید به بسته بندی و اجسام خارجی، جنس ظروف، بسته بندی و آزمایشات ذخیره سازی و طراحی جامع توجه ویژه‌ای داشت.
توجه به اجسام خارجی و اینکه نباید وجود داشته باشند و اصولا اجسام خارجی به چه اجسامی گفته می‌شود، از مواردی هستند که در کلاس‌های آموزشی به افراد یاد داده می‌شوند.
اجسام خارجی فساد محصولات را به همراه خواهند داشت زیرا مملو از میکروب می‌باشند و خطرات بیولوژیکی و شیمیایی را به همراه دارند. توجه به جنس ظروف بسته بندی، محتویات و ضرورت آزمایشات ذخیره‌سازی از دیگر موارد مهم در بسته بندی محصولات کشاورزی است. معرفی عوامل تخریب کننده بعد از بسته بندی محصولات کشاورزی از دیگر مواردی است که اهمیت زیادی داشته و باید به طراحان آموزش داده شود.