بسته بندی وکیوم یا خلأ چگونه به ماندگاری مواد غذایی کمک می‌کند؟
بسته بندی وکیوم یکی از راه حل‌های کلیدی برای رفع هوای پیرامون یک محصول غذایی و آب‌بندی آن در یک بسته‌بندی غیرقابل نفوذ می‌باشد. هر نوع بسته یا ظرفی که کالا درون آن برای فروش به بازار عرضه می‌گردد و حاوی اطلاعات مورد نیاز مصرف کننده روی بسته می‌باشد، بسته بندی نام دارد. برای اطمینان از صحت و سلامت محصول هنگام تحویل به آخرین مصرف کننده باید کالا را درون بسته‌های مناسب قرار دهیم. بسته بندی علاوه بر حفظ سلامت محصول، حملونقل، فروش و نگهداری از آن در انبار را ساده می‌نماید.
در بازار اغلب کالاها درون بسته بندی مناسب به فروش می‌رسند. ممکن است برای کالاهای ارزان قیمت بسته بندی تاثیر چندانی نداشته باشد، اما برای عرضه محصولات گران قیمت یا حساس نظیر مواد غذایی، لوازم دارویی، آرایشی و بهداشتی و … بسته بندی اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. برای بسته بندی این نوع کالاها می‌توان از بسته بندی وکیوم استفاده نمود.
وکیوم چیست؟
وکیوم در فارسی به معنای خلاء می‌باشد، خلاء نیز به فضایی گفته می‌شود که خالی از ماده باشد. در حالت وکیوم هیچگونه مولکول هوایی که عامل ایجاد فشار است، وجود نخواهد داشت. البته این تعریف، یک بیان ایده‌آل از حالت خلاء می‌باشد زیرا دستیابی به فشار صفر مطلق در فضا عملا میسر نیست زیرا همیشه اندکی مولکول گاز وجود دارد.
اما با استفاده از سیستم بسته بندی وکیوم این امر به میزان زیادی امکان‌پذیر شده است و بسته‌بندی با تولید محیط‌هایی با قدرت تفکیک مولکول بر واحد حجم بسیار پایین انجام می‌شود. در زبان انگلیسی نیز وکیوم به معنای Empty یعنی خالی می‌باشد، از این رو فشار بین فشار اتمسفر و فشار صفر مطلق را محدوده سیستم‌های وکیوم می‌نامند.
بسته بندی وکیوم چیست؟
بسته بندی وکیوم یا بسته بندی خلاء به نوعی از بسته‌بندی گفته می‌شود که پیش از قرار گرفتن محصول درون بسته هوای آن کاملا از بسته خارج می‌گردد، به این معنا که وقتی محصول درون بسته یا باکس موردنظر بسته بندی می‌شود فضای درون آن خالی از هوا است. هدف اصلی بسته بندی وکیوم یا خلاء، خالی کردن اکسیژن از درون بسته می‌باشد چراکه عامل اصلی رشد باکتری‌های هوازی اکسژن می‌باشد و این کار موجب کاهش باکتری‌ها می‌گردد و در نتیجه ماندگاری و طول عمر محصول بویژه مواد غذایی را افزایش می‌دهد.
اساس کار بسته‌بندی وکیوم در اتمسفر اصلاح‌شده (MAP) استوار بر کاهش میزان اکسیژن در بسته بندی است. بگونه‌ای که این روش قادر است میزان اکسیژن را از حدود 20.9 % به 0 درصد کاهش دهد. بنابراین این کار موجب کاهش سرعت رشد باکتری‌های هوازی و همچنین کاهش واکنش‌های اکسیداسیون می‌گردد و به این ترتیب ماندگاری محصولات برای زمان زیادی افزایش خواهد یافت.
با این روش کیفیت فراورده‌های تازه غذایی بدون انجام عملیات حرارتی، شیمیایی یا برودتی که در تولید کنسرو، بسته‌های فریز شده، خشک شده و … کاربرد دارد، حفظ گردد. در حال حاضر بسته بندی وکیوم برای بسته بندی طیف گسترده‌ای از محصولات نظیر موارد زیر کاربرد دارد:
- غذاهای تازه یا سرد شده مثل غذایی نیم‌پز شده
- ماهی‌ها و غذاهای دریایی
- میوه‌ها و سبزی‌ها تازه
- قهوه , چای
- غذاهای آماده
- فراورده‌های نانوایی
موارد کاربرد بسته بندی وکیوم در صنایع
بسته بندی وکیوم در تولید مواردی مثل تولید:
- بسته (ظرف)
- بطری
- کیسه پلاستیکی
- صنایع کنسروسازی
کاربرد دارد.
در این روش برای محصولاتی که ممکن است در اثر نبود یا کمبود اکسیزن آسیب ببینند، ابتدا اکسیژن درون بسته را خالی می‌کنند و سپس بسته با استفاده از گاز نیتروژن پر می‌گردد. در سیستم وکیوم بسته‌ها بعد از خالی شدن از اکسیژن با استفاده از گاز بی اثر نیتروژن (N2) پر می‌شود. در برخی موارد نیز بسته بندی وکیوم با گاز دی‌اکسید کربن (CO2) پر می‌شود. این کار باعث کاهش اسیدیته (PH) محصول شده و مانع رشد باکتری‌ها می‌گردد. از دیگر گازهای مورد استفاده در وکیوم می‌توان به گاز مونوکسید کربن اشاره کرد. در مواردی نظیر بسته بندی گوشت قرمز برای حفظ رنگ قرمز گوشت در بسته بندی بجای اکسیژن از مونوکسید کربن استفاده می‌کنند.
مزایای بسته بندی وکیوم محصولات
بسته بندی وکیوم دارای مزایای زیادی می‌باشد که در اینجا به معرفی مهم‌ترین آنها می‌پردازیم:
- افزایش ماندگاری محصولات همراه با حفظ کیفیت و ویژگی‌های آنها
- کاهش میزان ضایعات و فساد به‌ویژه در مواد غذایی
- تازه نگه‌داشتن آنها بدون استفاده از مواد نگه‌دارنده یا پرتودهی و حفظ تازگی و طراوت آنها
- برداشت محصولات در سطح رسیدگی مدنظر برای مصرف‌کننده به‌صورت یک محصول تازه
- کاهش هزینه‌های حملونقل و نگهداری با افزایش مدت‌زمان انبارداری
- امکان تولید محصولات اسلاید شده اعم از میوه‌ها و …آماده مصرف
- صرفه‌جویی در مصرف انرژی ازجمله عدم نیاز به استفاده از فرایندهای حرارتی و برودتی
- عمر مفید گوشت دو تا چهار روز است درحالی‌که با بسته بندی وکیوم گوشت می‌توان آن را تا پنج هفته نگه داشت.
انواع دستگاه بسته بندی وکیوم
دستگاه بسته بندی وکیوم به صورت دستگاه وکیوم خانگی (بدون محفظه) و دستگاه وکیوم کابینی در بازار موجود می‌باشد.
دستگاه وکیوم بدون محفظه (خانگی)
عدم محدودیت ابعاد وسیله برای قرارگیری در دستگاه وکیوم یکی از مزیت‌های برجسته دستگاه وکیوم بدون محفظه می‌باشد. این دستگاه در دو نوع افقی و عمودی موجود می‌باشد.
یکی از انواع این دستگاه، وکیوم پلاستیکی خانگی می‌باشد که کاربرد زیادی داشته و برای کسب و کارهای کوچک بسیار مناسب می‌باشد و قیمت مقرون به صرفه‌ای دارد.
دستگاه بسته بندی وکیوم کابینی
وکیوم کابینی در دو نوع تک کابین و دو کابین در بازار عرضه شده است و مهم‌ترین مزیت این دستگاه سرعت بیشتر نسبت به مدل خانگی می‌باشد. همچنین نوع دو کابین این دستگاه سرعت بیشتری نسبت به دستگاه وکیوم تک کابین دارد.
روش کار دستگاه بسته بندی وکیوم
در حالت کلی روش کار دستگاه وکیوم، تخلیه هوای درون بسته‌بندی و تزریق یکی از گازهای از قبل آماده شده :
- نیتروژن
- دی‌اکسید کربن
- مونوکسید کربن
و … به‌جای اکسیژن به درون بسته بندی می‌باشد.
سپس با استفاده از لفافه‌های مقاوم در برابر نفوذ اکسیژن درب بسته‌ها وکیوم می‌شود. گاز تزریق شده درون بسته‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا گاهی از ترکیب چند گاز استفاده می‌شود که برای اینکار باید ترکیب مورد نظر به خوبی بررسی شده و شناخته شود. گاز آماده از کارخانه‌های تولید کننده آن که درون کپسول‌های تحت فشار عرضه می‌گردد، قابل خریداری است. همچنین برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌توانید گازهای ازت، اکسیژن و دی‌اکسید کربن را جداگانه و به صورت خالص خریداری نمایید و آنرا درون یک مخزن مخلوط کرده و بعد از بدست آوردن ترکیب مناسب به درون بسته بندی وکیوم تزریق کنید. به این ترتیب فضای اطراف مواد غذایی همیشه با استفاده از گازی که به آن تزریق کرده‌اید پر خواهد بود. این عمل توسط دستگاه‌های وکیوم گوناگون نظیر
- اتاقک‌های خلأ VC Vacuum chambers
- دستگاه ST Snorkel Type
- دستگاه Tray lidding
- دستگاه Horizontal form-fill-seal HFFS
- دستگاه Vertical form-fill-seal VFFS
- دستگاه Thermoform-fill-seal TFFS
قابل انجام می‌باشد. جهت دریافت مشاوره در زمینه انواع ماشین بسته بندی وکیوم و دستگاه بسته بندی خلأ کافیست با پیروز پایور سپاهان تماس بگیرید.