بسته بندی وکیوم یا خلأ چگونه به ماندگاری مواد غذایی کمک می‌کند؟
بسته بندی وکیوم یکی از راه‌های اساسی برای از بین بردن هوای اطراف یک محصول غذایی و آب‌بندی آن در یک بسته بندی نفوذناپذیر است. هرگونه ظرف یا بستهای که محصول در آن برای فروش به بازار عرضه می‌شود یا اطلاعات موردنیاز مصرف‌کننده روی آن درج می‌شود بسته بندی نام دارد. برای اینکه از تحویل کالا به آخرین مصرف‌کننده مطمئن باشیم باید آن را داخل یک بسته بندی مناسب جای دهیم همچنین حمل‌ونقل و فروش و نگهداری آن در انبار نیز به‌این‌ترتیب ساده می‌شود.
اغلب کالاها را باید با بسته بندی به بازار فروش عرضه نمود. شاید بسته بندی برای اقلام ارزان‌قیمت چندان نقش مهمی نداشته باشد اما زمانی که قصد عرضه یک محصول حساس و یا گران‌قیمت مثل مواد غذایی , لوازم دارویی , آرایشی و بهداشتی و … را داریم وظیفه بسته بندی اهمیت زیادی پیدا می‌کند. برای این نوع بسته بندی می‌توان از بسته بندی وکیوم استفاده نمود.
وکیوم چیست؟
در زبان فارسی وکیوم به معنی خلأ می‌باشد و به فضایی که خالی از ماده باشد گفته می‌شود. در حالت وکیوم هیچ‌گونه مولکول هوایی که عامل فشار می‌باشند وجود ندارند. البته این یک تعریف ایده آل از خلأ می‌باشد زیرا رسیدن به فشار صفر مطلق در فضا عملاً امکان‌پذیر نیست زیرا همیشه تعدادی مولکول گاز وجود دارد.
اما می‌توان فشار را بسیار پایین نگه داشت و این امر در سیستم بسته بندی وکیوم امکان‌پذیر شده است که با تولید محیط‌هایی با قدرت تفکیک مولکول بر واحد حجم بسیار پایین انجام می‌شود. کلمه وکیوم به معنی خالی یعنی empty می‌باشد. ازاین‌رو فشار بین فشار اتمسفر و فشار صفر مطلق را می‌توان محدوده سیستم‌های وکیوم دانست.
بسته بندی وکیوم چیست؟
بسته بندی وکیوم یا بسته بندی خلأ نوعی از بسته بندی است که در آن هوا به‌طور کامل از بسته خارج‌شده و پیش از قرار دادن محصول داخل بسته بندی این هوا گرفته می‌شود. یعنی زمانی که محصول داخل آن بسته بندی می‌شود فضای داخلی آن بدون هوا می‌باشد. هدف اصلی از بسته بندی وکیوم یا خلأ تخلیه اکسیژن از داخل بسته است زیرا اکسیژن عامل اصلی رشد باکتری‌های هوازی است و این باعث می‌شود تا تعداد این باکتری‌ها کاهش پیدا کند درنتیجه ماندگاری و طول عمر مواد غذایی افزایش یابد.
اساس کار بسته بندی وکیوم در اتمسفر اصلاح‌شده (MAP) بر کاهش میزان اکسیژن در بسته بندی استوار است،به‌طوری‌که این روش می‌تواند میزان اکسیژن را از حدود 20.9 درصد به 0 درصد کاهش دهد. با کاهش میزان اکسیژن در فضای بسته بندی ، سرعت رشد باکتری‌های هوازی و همچنین واکنش‌های اکسیداسیون کاهش پیدا می‌کند و به‌این‌ترتیب زمان ماندگاری مواد افزایش چشم‌گیری خواهد یافت.
این روش می‌تواند کیفیت فراورده‌های تازه غذایی را بدون انجام عملیات حرارتی و شیمیایی یا برودتی که در تولید بسته بندی‌های کنسرو شد , فریز شده , خشک‌شده و … انجام می‌شود را حفظ نماید. بسته بندی وکیوم در حال حاضر برای بسته بندی طیف وسیعی از محصولات اعم از:
- غذاهای تازه یا سرد شده مثل غذایی نیم‌پز شده
- ماهی‌ها و غذاهای دریایی
- میوه‌ها و سبزی‌ها تازه
- قهوه , چای
- غذاهای آماده
- فراورده‌های نانوایی
به کار می‌رود.
موارد کاربرد بسته بندی وکیوم
بسته بندی وکیوم را در تولید مواردی مثل تولید:
بسته (ظرف)
بطری
کیسه پلاستیکی
و صنایع کنسروسازی
می‌توان استفاده نمود.
برای بسته بندی محصولاتی که در اثر نبود یا کمبود اکسیژن ممکن است صدمه ببینند ابتدا اکسیژن داخل بسته را تخلیه می‌کنند و سپس بسته را با گاز نیتروژن پر می‌کنند. در سیستم وکیوم، بسته بندی از اکسیژن خالی‌شده و توسط نیتروژن (N2) که گاز بی‌اثری است، پر می‌شود. گاهی مواقع بسته بندی وکیوم را با گاز دی‌اکسید کربن (CO2) پر می‌کنند زیرا این کار به کاهش PH (اسیدیته) محصول کمک می‌کند و از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌نماید. مونوکسید کربن گاز دیگری است که می‌تواند در برخی مواقع به‌ویژه در بسته بندی گوشت جهت حفظ رنگ قرمز به‌جای اکسیژن قرار گیرد
مزایای بسته بندی وکیوم محصولات
استفاده از بسته بندی وکیوم یا وکیوم بسته بندی محصولات مختلف مزایای زیادی دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
- افزایش ماندگاری محصولات با حفظ کیفیت و ویژگی‌های آن‌ها
- کاهش میزان ضایعات و فساد به‌ویژه در مواد غذایی
- حفظ تازگی و طراوت محصولات و تازه نگه‌داشتن آن‌ها بدون استفاده از مواد نگه‌دارنده یا پرتودهی
- برداشت محصولات در سطح رسیدگی مدنظر برای مصرف‌کننده به‌صورت یک محصول تازه
- کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و نگهداری با افزایش مدت‌زمان انبارداری
- امکان تولید محصولات اسلاید شده اعم از میوه‌ها و …آماده مصرف
- صرفه‌جویی در مصرف انرژی ازجمله عدم نیاز به استفاده از فرایندهای حرارتی و برودتی
- عمر مفید گوشت دو تا چهار روز است درحالی‌که با بسته بندی وکیوم گوشت می‌توان آن را تا پنج هفته نگه داشت
روش کار دستگاه بسته بندی وکیوم
روش کلی کار این دستگاه بسته بندی تخلیه هوای داخل بسته بندی است
و سپس گازی که از قبل آماده شده است شامل گازهای:
نیتروژن
دی‌اکسید کربن
و …
به‌جای اکسیژن به درون بسته بندی تزریق می‌گردد.
سپس درب بسته بندی با لفافه‌هایی مقاوم نسبت به نفوذ اکسیژن وکیوم می‌شوند. گاز تزریق‌شده به داخل بسته بندی اهمیت زیادی دارد گاهی مواقع از گاز ترکیبی استفاده می‌شود که برای این کار باید ترکیب موردنظر را به‌خوبی شناخت. گاز آماده را می‌توان از کارخانه‌های تولیدکننده آن که در کپسول‌های تحت‌فشار آن را عرضه می‌کنند خریداری نمود. برای صرفه‌جویی در هزینه می‌توان گازهای ازت , اکسیژن و دی‌اکسید کربن را جداگانه و به‌صورت خالص خرید و آن را در یک مخزن مخلوط کرده و ترکیب مناسبی به دست آورد و به داخل بسته بندی وکیوم تزریق نمود. با این روش فضای اطراف مواد غذایی همیشه مملو از گاز است منتها گازی که ما به تزریق می‌کنیم.
این کار توسط دستگاه‌های مختلف انجام می‌شود که شامل
اتاقک‌های خلأ VC Vacuum chambers
دستگاه ST Snorkel Type
دستگاه Tray lidding
دستگاه Horizontal form-fill-seal HFFS
دستگاه Vertical form-fill-seal VFFS
دستگاه Thermoform-fill-seal TFFS
می‌باشد. برای دریافت مشاوره در زمینه انواع ماشین بسته بندی وکیوم و دستگاه بسته بندی خلأ کافیست با پیروز پایور سپاهان تماس بگیرید